Maj, majówki i majowe już (prawie) za nami

Wspomnijmy, że kiedyś wyjazdy, lub po prostu wyjścia, ograniczano do terenów zielonych leżących na obrzeżach miejscowości. Np. w Świętochłowicach takim punktem wypraw była Góra Hugona, czyli tzw. Hugoberg lub też troszkę odleglejszy Las Kochłowicki, leżący na terenie bliskich Kochłowic. Od 1928 roku niemal w centrum Chropaczowa był „Park Odrodzenie” zajmujący około 6 tys. m2.

Również zachęcał do odwiedzenia teren zwany „Szachta” (zespół parkowo-leśny Piaśniki-Chropaczów). Ówcześni „majówkowicze” na te bliskie wypady rodzinne udawali się piechotą z plecakami na ramionach, zaś dalej to wozami konnymi czy rowerami. Obecnie dysponując różnymi możliwościami transportowymi – ruszamy w miejsca odleglejsze lub nawet bardzo odległe, co umożliwia też układ wolnych dni tworzący często „długi weekend”.

Nabożeństwa majowe

Pamiętajmy jednak, że maj to również czas nabożeństw majowych. Przypomnijmy ich historię. Początki tego nabożeństwa sięgają V wieku, kiedy na Wschodzie zaczęto śpiewać pieśni ku czci Matki Bożej. W Egipcie robili tak Koptowie, a nabożeństwo miało szczególny charakter w soboty. Było ono obowiązkowe dla tych wiernych, którzy nie brali w nim udziału w pozostałych dniach tygodnia. Na Zachodzie zaczęto gromadzić się pod figurami Najświętszej Matki na przełomie XIII/XIV wieku, wtedy postanowiono też, że maj będzie miesiącem poświęconym Maryi.

Ojcem nabożeństw majowych w formie zbliżonej do tej, którą znamy dzisiaj, jest żyjący na przełomie XVII i XVIII wieku jezuita o. Ansolani. Gromadził wiernych w kaplicy królewskiej na koncertach poświęconych Bożej Rodzicielce, a na końcu błogosławił zebranych Najświętszym Sakramentem. W 1859 roku papież Pius IX zatwierdził obecnie istniejącą formę nabożeństwa, która składa się z Litanii Loretańskiej, nauki kapłana i błogosławieństwa Najświętszym Sakramentem. Mariawici odmawiają też antyfonę „Pod Twoją Obronę” oraz koronkę „Do Matki Bożej Nieustającej Pomocy”.

W Polsce pierwsze nabożeństwo majowe wprowadzili jezuici w Tarnopolu w roku 1838, a misjonarze w Warszawie w kościele Św. Krzyża w roku 1852, zaś w Krakowie ksiądz Golian w 1856 roku, a we Włocławku biskup Marszewski w roku 1859. Zaczęły się też ukazywać publikacje na temat nabożeństw majowych (np. jezuita, ks. Wincenty Buczyński wydał we Lwowie w 1839 roku).

„Litania Loretańska”

W połowie XIX wieku nabożeństwo majowe przyjęło się we wszystkich prawie krajach. Centralną częścią tego nabożeństwa jest „Litania Loretańska”, jeden z hymnów na cześć Maryi, w którym wysławiane są jej wielkie cnoty i przywileje, jakimi obdarzył ją Bóg. Nie ma pewności, kiedy powstała „Litania Loretańska”. Prawdopodobnie jakaś jej wersja znana była już w XII wieku we Francji. Pewne jest to, że zatwierdził ją oficjalnie papież Sykstus V w 1578 r. Nazwę „Loretańska” otrzymała od miejscowości Loretto we Włoszech, gdzie była szczególnie propagowana i odmawiana prawdopodobnie od 1531 roku.

Dodajmy, że w litanii wymieniane są kolejne tytuły Maryi: jest ich w sumie 49, a w Polsce 50. Po zatwierdzeniu liturgicznej uroczystości NMP Królowej Polski, obchodzonej 3 maja, do Litanii dołączono 12 października 1923 roku wezwanie „Królowo Polskiej Korony”, przekształcone po drugiej wojnie światowej na „Królowo Polski”.

Warto wiedzieć, że za uczestniczenie przynajmniej przez 10 dni w nabożeństwie majowym (publicznie odprawianym) można zyskać pod zwykłymi warunkami odpust zupełny. Kto nie ma możności uczestniczenia w publicznym nabożeństwie, może zyskać odpust 5 lat za każdy dzień i odpust zupełny za cały miesiąc, prywatnie je odprawiając.

Majowe przy przydrożnych kapliczkach

Jadąc w maju w tzw. plener, przejeżdżając przez wioski, mijając przydrożne kapliczki, możemy zauważyć, że są udekorowane świeżymi bukietami lub girlandami kwiatów z bibułki i błękitnymi wstążkami. Można także przy niektórych dostrzec grupki ludzi, którzy właśnie tam uczestniczą w tzw. majowym. Słychać śpiew, modlitwy, czasem dostrzec można błyski zapalonych świeczek, co w promieniach zachodzące słońca robi niesamowite wrażenie. Można wówczas odczuć ślad dawnej ludowości, która jeszcze w niewielkiej formie trwa. Ślad tego znajdujemy także w wierszu nieznanego poety: „Przy przydrożnym polnym krzyżu naród gromadzi się tłumnie/słychać śpiewy i modlitwy/ rozkwitł maj zielenią cudnie/ Nad głowami śpiew słowika wdzięczne trele w niebo wznosi/ i z ludem tu zgromadzonym chwałę Matki Bożej głosi.”

Nabożeństwa majowe w plenerze mają szczególny urok. Można się o tym przekonać np. w Katowicach Panewnikach, gdy przy ładnej pogodzie franciszkanie odprawiają je w otoczeniu bujnej zieleni przy grocie Matki Boskiej z Lourd. Dawniej takie nabożeństwa popularne były też w Chropaczowie obok kapliczki przy ul. Łagiewnickiej 43. Dodajmy, że została postawiona w 1873 roku przez ówczesnego sołtysa gminy Chropaczów Stefana Szibieloka. Zawierała figurkę Matki Bożej, miała też niewielką sygnaturkę, którą ufundował Stefan Grabowski. W 1994 roku kapliczkę usadowiono przy ul. Bieszczadzkiej, a zaprojektowała ją Barbara Josińska. W środku umieszczono (z poprzedniej) figurę Matki Bożej.

Modlono się także w ogrodach, a w czasie niepogody pod ogrodowymi zadaszeniami, czy w altanach, a w okresie międzywojennym również w tzw. laubach. W Świętochłowicach majowe urządzano przy kapliczce, która była przy ulicy Polnej. Nie była to kapliczka Maryjna, lecz miała figurę św. Jana Nepomucena, ale widocznie usytuowanie na uboczu skłaniało do odprawiania nabożeństw majowych. Obecnie kapliczka ta mieści się przy ulicy gen. Sikorskiego (w pobliżu stawu Magiera). Wspominam również takie plenerowe nabożeństwa w Rudach, które prócz sakralnych doznań, miały także ogromne znaczenie integracyjne.

Wspomniane udekorowane kapliczki są też widoczne w czerwcu, gdyż wtedy odprawia się tzw. czerwcowe, czyli nabożeństwo ku czci Serca Jezusowego Składa się ono z adoracji Najświętszego Sakramentu, oraz śpiewu lub recytacji Litanii do Najświętszego Serca Pana Jezusa.

(map)