W Świętochłowicach dominowały i nadal przeważają kościoły katolickie. Mamy ich pięć, są w każdej dzielnicy. Najstarszą jest świątynia w Lipinach, zaś najmłodszą w Piaśnikach. W centrum mamy także kościół ewangelicko-augsburski, no i kościół starokatolicki. Kościoły te są efektem tego, że na przestrzeni tysiącleci nie raz dochodziło do schizmy, czyli rozłamu między wyznawcami tej jednej religii i powstawały mniejsze lub większe „odłamy” Kościoła katolickiego.
Badacze, myśliciele i wielbiciele
Jak niegdyś wyglądało to w naszych Świętochłowicach? Otóż Stanisław Wallis podaje w Monografii z roku 1931, że sekciarzy i bezwyznaniowców było 30 VI 1930 roku w Świętochłowicach 10, Lipinach 4, Chropaczowie 5, a w całym w powiecie świętochłowickim 92, w tym 57 mężczyzn. Działały tu: Stowarzyszenie Badaczy Pisma Świętego, Badacze Pisma Świętego, Prywatne Stowarzyszenie Spirytystów, Stowarzyszenie Wolnomyślicieli Śląskich, Wielbiciele Trójcy Świętej i Słudzy Maryi. Ci ostatni mieli siedzibę w Lipinach. Było to „samodzielne koło bez łączności z innymi organizacjami”. Gromadzili się co drugi dzień na modlitwie u jednej z członkiń.
Od 1912 roku prężnie działał zbór Adwentystów w Królewskiej Hucie, który już w 1935 roku miał 22 wyznawców. Wśród nich byli także mieszkańcy Świętochłowic i Wielkich Hajduk. W roku 1930 świętochłowiccy Adwentyści (wg Wallisa) izolowali się, nie łączyli się z podobnymi związkami religijnymi. Jesienią 1935 roku placówki Adwentystów znajdowały się także w Nowej Wsi (18 członków), Lipinach oraz Szarlocińcu. Podobnie do odosobnienia dążyli świętochłowiccy Baptyści.
Chrześcijanie pierwotni
Działało tu także Zrzeszenie Religijne Zwolenników Pierwszych Chrześcijan oraz Darbyści (należą do Ruchu Wolnych Chrześcijan). Zaznaczmy, że obecność Darbystów odnotowano już na początku XX wieku na terenie Cieszyna. W latach 30. XX wieku największą gminą Pierwotnych Chrześcijan był zbór w Królewskiej Hucie. Skupiał on 40 członków pochodzących z Królewskiej Huty, Wielkich Hajduk, Świętochłowic, Lipin i Zgody. Nabożeństwa odbywały się w Królewskiej Hucie (potem w Chorzowie) w sali Hotelu Dworcowego, później zaś przy Rynku. W ostatnich latach przed II wojną światową odprawiano tu cztery nabożeństwa w tygodniu.
Poza Królewską Hutą gminy Pierwotnych Chrześcijan istniały w tym czasie także w Orzeszu (około 15 osób z Orzesza, Ornontowic i Łazisk Górnych), Gliwicach (21), Katowicach i Świętochłowicach (po około 30 osób). Organizowali zebrania i modlitwy w mieszkaniach prywatnych, co wywołało interwencję władz kościelnych w Urzędzie Wojewódzkim Śląskim.
Było nawet medium
W latach 20. XX wieku uwagę na działalność Spirytystów zwrócił uwagę proboszcz z parafii Świętych Apostołów Piotra i Pawła. Ksiądz Wiktor Otremba informował o działalności Jadwigi Ramolinej. Określająca się jako medium Ramolina organizowała seanse spirytystyczne, w których udział brało od 12 do 15 osób ze Świętochłowic, Lipin i Katowic. Podczas seansów rzekomo doznawała objawień, w których przestrzegała przed „wielkimi prześladowaniami ze strony księży”. Wypowiedź księdza Otremby, chociaż jednostkowa, została potraktowana przez Kościół z uwagą.
Obecność żydowska
Od roku 1860 istniała w Lipinach niezatwierdzona mała gmina żydowska będąca filią gminy z Królewskiej Huty. Dla mieszkańców Lipin i Chropaczowa zastała zatwierdzona 18 lipca 1902 roku. Utworzono ją mimo protestów macierzystej gminy z Królewskiej Huty. Było w filii 182 Żydów. Posiadali trzy lokale do nabożeństw, najprawdopodobniej w prywatnych mieszkaniach.
Obecność Żydów w samych Świętochłowicach wynotowano już na początku XVIII wieku. W latach międzywojennych świętochłowiccy Żydzi, a także z Lipin i Chropaczowa, zapisani byli do utworzonego w połowie XIX wieku okręgu synagogalnego w Królewskiej Hucie. Wcześniej Żydzi ze Świętochłowic należeli do utworzonego przez żydowskich mieszczan (m.in. dr Fuchs, Zweig) Żydowskiego Stowarzyszenia Religijnego, które miało nawet salę modłów najpierw u Stübla, a od 1904 roku u Gabriela przy obecnej ul. Bytomskiej (Bergwerkstrasse 9). Stowarzyszenie przetrwało do 1922 roku. W Lipinach była także sala modlitw przy obecnej ulicy Chorzowskiej.
Wyciąg z wykazów
Z prowadzonych wykazów stowarzyszeń i statystyk Kościołów i Związków Wyznaniowych wynika, że w latach 1945-1950 na terenie województwa katowickiego działali Metodyści, Baptyści, Zrzeszenie Religijne Zwolenników Nauki Pierwotnych Chrześcijan, Związek Wolnych Chrześcijan, Związek Stanowczych Chrześcijan, Adwentyści Dnia Siódmego oraz Badacze Pisma Świętego, czyli Świadkowie Jehowy.
Łatwiej było zebrać pewne fakty dotyczące wyznań Polaków z okresu przed wybuchem II wojny światowej, aniżeli z czasów współczesnych.
Świętochłowickie miejsca kultu dzisiaj
Wiemy, że Kościoły i inne związki wyznaniowe działają na mocy przepisów Konstytucji RP o wolności sumienia i religii (m.in. art. 25 i 53) oraz Ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania z 17 maja 1989 rok.
Dane GUS na koniec 2011 roku informowały, że katolicyzm wyznaje w naszym kraju 86,9% (głównie Kościół rzymskokatolicki – 86,7%, Kościół greckokatolicki – 0,14%, starokatolicyzm – 0,12%). Prawosławnych wykazano – 1,31%. Protestantyzm to 0,38% , Świadkowie Jehowy – 0,34%, Buddyzm, Islam, Rodzimowierstwo i Judaizm to łącznie około 0,020%. Nie udało się uzyskać takich danych dotyczących Świętochłowic, gdyż w Urzędzie Miasta oświadczono, że „nie prowadzi się takiego rejestru”.
Tymczasem przy ulicy Cmentarnej (w dawnym sklepie z artykułami budowlanymi) funkcjonuje kościół Starokatolicki. W kronice „Z życia miasta” za rok 2018 (3 czerwiec) czytamy, że „Przy ul. Cmentarnej 5 mieści się Biuro Zarządu Stowarzyszenia Servi Dei oraz Parafia Starokatolicka Świętego Michała Archanioła. Jonatan Seweryn Respondek, który pełni od 20 października 2017 funkcję Prezesa Zarządu Ekumenicznego tego Stowarzyszenia, 3 czerwca 2018 roku ponownie z rąk arcybiskupa Artura Roberta Wiecińskiego przyjął święcenia kapłańskie w stopniu prezbitera. Wydarzenie to odbyło się w Parafii Świętego Michała Archanioła w Świętochłowicach w obecności 5 innych księży oraz rodziny i przyjaciół nowo wyświęconego kapłana. Tam też odprawił Mszę świętą prymicyjną i od tegoż dnia został proboszczem tej placówki.” Więcej nie wiemy, gdyż strona internetowa Servi Dei nic więcej nie podaje. Mamy tam tylko cele działania tego Stowarzyszenia i adres (Bytom).
Dodajmy, że do Starokatolicyzmu, który pojawił się w Polsce już pod koniec XIX w., są zaliczane 3 Kościoły: Kościół Polskokatolicki liczący około 19 tys. wiernych i 88 duchownych, jest zorganizowany w 3 diecezjach (warszawska, wrocławska i krakowska); wspólnotę Mariawitów reprezentują 2 Kościoły — Starokatolicki Kościół Mariawitów liczący ponad 23,6 tys. wiernych i 26 duchownych, obejmuje 3 diecezje; natomiast Kościół Katolicki Mariawitów liczy około 2,1 tys. wiernych oraz 12 kapłanów i kapłanek (sic).
Kościół na Skałce, którego ... nie będzie
Przed miesiącami głośna była sprawa budowy kościoła na świętochłowickiej Skałce. Na stronie zrzutka.pl pod hasłem „Kto na kościół łoży, tego bieda nie zuboży!” kapłani Bractwa św. Piusa X uruchomili zbiórkę na budowę tego kościoła na „Skałce”. Radykalny odłam „Bractwa Kapłańskiego Św. Piusa X” nie do końca akceptowany jest przez Kościół Katolicki. Jak informował swego czasu rzecznik prasowy Świętochłowic Patryk Kosela:
„Na prywatnej działce leżącej w sąsiedztwie toru speedrowera, którą nabyła fundacja im. O. Damiana de Veuster od firmy AMG Silesia trwają zgłoszone prace remontowe budynków gospodarczych.(...) nie ma i nie będzie zgody obecnych władz miasta na usytuowanie budynku sakralnego na tym terenie".
Świadkowie Jehowy i Wolni Chrześcijanie
Bardzo niejasna jest też informacja internetowa o Kościele Wolnych Chrześcijan. Dowiadujemy się, że mają zbory: Bielsku-Białej, Bytomiu, Chorzowie, Cieszynie, Częstochowie, Dzięgielowie, Jastrzębiu-Zdroju, Jaworznie, Katowicach, Mikołowie, Myszkowie, Palowicach, Piasku, Rybniku, Rydułtowach, Skoczowie, no i w Świętochłowicach. Więcej informacji jednak brak.
Także poprzez Internet dowiedzieliśmy się, że w Świętochłowicach Świadkowie Jehowy mają dwa zbory, lecz również brak bliższych informacji.
(map)
