Od ochronki do przedszkola, czyli jak w Świętochłowicach dbało się o najmłodszych

W Polsce przedszkole to instytucja opiekuńczo-wychowawcza, do której uczęszczają dzieci w wieku od 3 lat (w szczególnych przypadkach od 2) do rozpoczęcia spełniania obowiązku szkolnego. Przedszkola rozwinęły się z dawnych ochronek, które były instytucjami filantropijnymi, o charakterze opiekuńczym, przeznaczonymi głównie dla ubogich dzieci. Zatem ochronka – to wczesna forma przedszkola. Był to zakład dobroczynny, zakładany w celu opieki i wychowania biednych, małych dzieci, pozbawionych opieki matek. Często ochronki były prowadzone przez związki wyznaniowe, a zaczęły powstawać na początku XIX wieku.

Współcześnie ochronki na Śląsku różnią się od tych przedwojennych, gdyż przybrały formę świetlicy z posiłkami (zazwyczaj są to podwieczorek i kolacja). Prowadzone są dla dzieci z rodzin ubogich, wielodzietnych, rozbitych i patologicznych. Zajęcia mają tu różną formę, od profilaktycznych do terapeutycznych, przez dydaktyczne, sportowe, plastyczne, muzyczne oraz zabawę. Wychowawcy zazwyczaj są wolontariuszami, a dzieci mają tu możliwość odrabiania zadań domowych.

Wróćmy do klasycznej formy ochronki. Na terenie Niemiec założycielką jednej z pierwszych była Paulina Lippie-Detmold, która wzorowała się w tym na placówkach funkcjonujących we Francji. W 1819 roku w Berlinie została założona ochronka przez Fryderyka Wadzecka, której wychowankami były dzieci w wieku żłobkowym.

Można powiedzieć, że na terenie Świętochłowic (w ich obecnym kształcie administracyjnym) ochronki zaczęły się pojawiać wraz z siostrami zakonnymi, a głównie boromeuszkami. Do Świętochłowic trafiły one w roku 1892, zamieszkały w prywatnym domu i już po pięciu dniach rozpoczęły pracę w ochronce. W roku 1893 do ich ochronki uczęszczało 115 dzieci, a po kolejnym roku już 180 (155 to dzieci polskie, 25 niemieckie, a w tej liczbie były też maluchy z rodzin protestanckich). Opiekowały się nimi siostry Alfreda Bogaczek i Ema Piątek, które (co istotne) władały językiem polskim i niemieckim. Do Chropaczowa przybyły boromeuszki z Trzebnicy w roku 1914 i tu także zajęły się ochronką dla dzieci z rodzin ubogich i bezrobotnych. W Lipinach, Piaśnikach i Szarlocińcu boromeuszki również z powodzeniem prowadziły ochronkę, a na Zgodzie zajmowały się tym siostry ze Zgromadzenia Maryi Niepokalanej, czyli Marianki.

Po roku 1926 w Świętochłowicach utworzono 6 nowych ochronek szkolnych. Dzięki zapisom kronikarskim wiemy, że w 1935 roku wy­notowano następujące przedszkola.

Świętochłowice: przy ul. Sienkie­wicza, 159 dzieci, wychowawczyni Hildegarda Pyszkówna; prywatne sióstr boromeuszek przy ul. Farnej 23, 250 dzieci, wychowawczynie: s. Jadwiga Emilia Białasówna, s. Łucja Dykówna, s. Te­resa Gertruda Wojdzianka; przy ul. Wodnej 6, 91 dzieci, wychowawczynie: Helena Jędrzejowska, Jadwiga Wiercińska; przy Wodnej 6 (ewangelickie), 22 dzieci, wy­chowawczyni Julia Mendrochówna; przy ul. Pokoju 7, 54 dzieci, wychowawczy­ni Teresa Nowaczykówna; przy 11 Listopada 27, 139 dzieci, wychowawczynie: Józefa Szafranówna, Wiktoria Midakówna, Stefania Kurkówna.

Chropaczów: przy ul. Szkolnej 4, 210 dzieci, wychowawczynie: Helena Krzyżowska, Eryka Paryżówna, Ludwika Uniwersałówna.

Lipiny Śląskie: przy ul. Piłsudskiego 11, 282 dzieci, wychowawczynie: Ste­fania Dobrzańska, Genowefa Glitówna, Stefania Przywarówna, Helena Śmiesz­kiewiczówna, s. Serafia Cieślakówna.

Czasy powojenne to już era przedszkoli. Ochronki poszły w zapomnienie na długie lata. W swoim czasie zrobiły bardzo dużo: zapewniły dzieciom opiekę, a także posiłki i zabawę, a rodzicom dały chwile wytchnienia. Tak się zastanawiam, jak poradziłyby sobie dzisiaj, przy tak wielkich wymogach jakie stawia np. Sanepid.

Po wojnie zaczęto organizować przedszkola (np. w Lipinach przy SP 5). Adaptowano również pod potrzeby przedszkolne Ogrody Jordanowskie. W Lipinach dobudowano tam dodatkowe pomieszczenia i zmodernizowano obiekt (potem Przedszkole nr 7). W Chropaczowie w części terenu dawnego Ogrodu przedszkole powstało około 1952 roku. W Świętochłowickim Ogrodzie przedszkole uruchomiono prawdopodobnie w latach 60 ub. wieku.

W roku 1989, w przełomowym roku dla naszego kraju, w Świętochłowicach funkcjonowały: Przedszkole nr 1 (dyrektor Teresa Leszczyńska), Przedszko­le nr 2 (Teresa Pyszka), Przedszkole nr 3 (Urszula Kozubal), Przedszkole nr 4 (Anna Kozak), Przedszkole nr 5 (Halina Górna), Przedszkole nr 6 (Małgorzata Krawczyk), Przedszkole nr 7 (Jadwiga Nowicka), Przedszkole nr 8 (Teresa Jan­kowska), Przedszkole nr 9 (Janina Stankiewicz), Przedszkole nr 10 (Katarzyna Żurawka), Przedszkole nr 11 (Maria Leszczyńska), Przedszkole nr 12 (Joanna Szarafińska), Przedszkole nr 13 (Małgorzata Marczyńska). Dodajmy, że Przedszkole nr 10 mieściło się na Hugobergu, bowiem 1 X 1975 roku, miasto skorzystało z prawa pierwokupu i nabyło tu dom lekarza Eryka Dyrdy. Przez kilka lat był tu Rodzinny Dom Dziecka, a od roku 1983 było Przedszkole nr 10, którym kierowała najpierw Edeltrauda Kaduk, a potem Katarzyna Żurawka.

W roku szkolnym 2010/2011 w Świętochłowicach były następujące przedszkola:

Przedszkole Miejskie nr 1 przy ul. Karola Miarki 1 (dyrektorka Elżbieta Prusik), Przed­szkole Miejskie nr 2, ul. Wodna 13 (Anna Kurzawa), Przedszkole Miejskie nr 3, ul. Harcerska 6 (Urszula Suski), Przedszkole Miejskie nr 4, ul. Mielęckiego 19 (Bożena Leszko), Przedszkole Miejskie nr 7, ul. Chrobrego 10 (Karina Przełączkowska), Przedszkole Miejskie nr 8, ul. Zubrzyckiego 10 (Joanna Ro­ter), Przedszkole Miejskie nr 9, ul. Sportowa 6 (Izabela Jeruzalem), Przedszkole Miejskie nr 11, ul. Hajduki 14 (Mariola Paluch), Przedszkole Miejskie nr 12, ul. Harcerska 10 (Beata Łysiak), Przedszkole Miejskie nr 13, ul. Sudecka 1 (Teresa Bednarek).

Korzystając ze strony internetowej http://mzo.swietochlowice.pl/a... dowiadujemy się, że na schyłek sierpnia 2021 roku mamy w mieście:

Przedszkole Miejskie Nr 1 przy ul. Karola Miarki 1; Przedszkole Miejskie Nr 2 Pod słonkiem przy ul. Wodna 13; Przedszkole Miejskie Nr 3 przy ul. Harcerskiej 6; Przedszkole Miejskie Nr 4 przy ul. Mielęckiego 19; Przedszkole Miejskie Nr 7 przy ul. Chrobrego 6; Przedszkole Miejskie Nr 8 Krasnala Hałabały przy ul. Zubrzyckiego 10; Przedszkole Miejskie Nr 9 przy ul. Sportowej 6; Przedszkole Miejskie Nr 11 przy ul. Hajduki 14; Przedszkole Miejskie Nr 12 przy ul. Harcerskiej 10 i Przedszkole Miejskie Nr 13 Kubusia Puchatka przy ul. Sudeckiej 1.

(map)