Zobacz specjalne wideo, nakręcone z lotu ptaka.
Nie każdy z mieszkańców Świętochłowic zna historię tych niesamowitych budowli, dlatego przypominamy fragmenty artykułu Mariana Piegzy, jaki powstał przed laty dla jednego z miejskich wydawnictw. Co ciekawe, było to jeszcze zanim świętochłowickie wieże zostały wyremontowane. Tekst został również opublikowany na stronie Świętochłowice Dawno Temu.
Dwie wieże - dzieje historyczne
"W latach 1884 – 1887 zbudowano dwa budynki nadszybia z wieżami szybowymi I i II, które miały obsługiwać nowo otwarte poziomy 180 m i 225 m. Szyby te zostały wyposażone w nowoczesne jak na owe czasy maszyny wyciągowe. Wieża wyciągowa szybu I jest czterokondygnacyjną wieżą na rzucie kwadratu, o konstrukcji stalowej. Ostatnia kondygnacja jest nadwieszona i w niej mieściła się maszyna wyciągowa. Wieża wyciągowa szybu II jest wieżą o konstrukcji stalowej, typ kozłowy. Wspierają ją cztery podpory ustawione pod kątem. Tego typu konstrukcja jest bardzo rzadko spotykana na naszym terenie.
Kompleks produkcyjny szybów I i II wraz z maszynami, warsztatami i halą przetwornic uznany został za budynki i budowle unikalne, nie tylko na skalę kraju, ale całej Europy. Niestety zaniedbanie władz samorządowych spowodowało, że ostały się tylko dwie wieże szybowe. Reszta budynków została rozszabrowana i zawaliła się. Unikalne maszyny wyciągowe zostały także bezpowrotnie utracone. W szybie I obecnie znajdują się znikome, uratowane przed rozszabrowaniem, pozostałości maszyny elektrycznej, jednej z pierwszych używanych w górnictwie. Maszyna parowa znajdująca się w szybie II została pocięta i przeznaczona na złom, zaś maszyna elektryczna obecnie pełni funkcję rezerwowej w Kopalni Śląsk”.
Kopalnia Polska miała trzy szyby wydobywcze. Wieże, które przetrwały to szyb I i II. Szyb III ulokowany był przy sortowni, czyli zakładzie przeróbki węgla – w stronę torów PKP i stalowni huty „Florian”. „Wieża tego szybu była dokładnie taka, jak szybu I – basztowa – twierdzi Zdzisław Klose, były pracownik KWK Polska, przewodnik PTTK. Była chyba dwa lata młodsza od szybu I. Szyb sięgał do poziomu 300 metrów i, co ciekawe, miał prowadniki drewniane, dębowe. W latach 90. szyb postanowiono pogłębić i zainstalować naczynie skipowe, którego nigdy w tej kopalni nie było. Takie urządzenie było na szybie kopalni „Prezydent”, ale wtedy likwidacja tego rejonu już się kończyła. Wpierw zlikwidowano zbrojenie szybu, czyli prowadniki, rurociągi, kable, dźwigary, a potem zasypano. Wieżę bezpowrotnie zdemontowano.
W następnym etapie szyb na nowo wydrążono do poziomu 450 metrów, wybudowano nową elektryczną maszynę wyciągową na zrębie – na poziomie gruntu i postawiono konstrukcję wieży szybowej kratowniczej z jednym zastrzałem. „Uruchomienia” szybu dokonał biskup Damian Zimion, lecz „goście z Warszawy” zadecydowali, że kopalniane zasoby węgla się skończyły i nakazano likwidację kopalni, a dokładniej przyłączenie do kopalni „Nowy Wirek”. Nastąpił szybki demontaż urządzeń i ich wywiezienie do kopani „Nowy Wirek”. Zlikwidowano też urządzenia na powierzchni kopalni. Nową wieżę szybu III szybko przewrócono, ale co się stało z jej konstrukcją nie wiem” – informuje Klose. My możemy dopowiedzieć, iż, jak „wieść gminna niesie”, padła ofiarą złomiarzy. Tak więc na obszarze zlikwidowanej kopalni zachowały się dwa zabytkowe obiekty przemysłu górniczego: wieże szybowe, które wpisano do rejestru zabytków.
Szyb I, o charakterystycznym kształcie, z elektryczną maszyną wyciągową umieszczoną w głowicy wieży, był głównym szybem wydobywczym. Tędy, dwoma dwupiętrowymi windami wydobywano węgiel z poziomu 450 metrów (po dwa wózki załadowane 800 kilogramami węgla na każdym piętrze). Wieża wyciągowa basztowa szybu I została wzniesiona w konstrukcji stalowej w 1908 roku. Była modernizowana około 1910 roku, a jej projektantem był prawdopodobnie Hans Poelzig, niemiecki architekt, jeden z prekursorów ekspresjonizmu.
Obok stoi wieża wyciągowa Szybu II. Był to szyb zjazdowy, służący również jako wydobywczy, opuszczano nim również drewno i inne materiały konieczne do wydobycia węgla. Kopalnia, przed jej likwidacją, posiadała poziomy 140, 225, 300 i 450 metrów dostępne z szybów głównych, oraz poziomy 500 i 570 metrów do których dostęp umożliwiały szybiki tj. szyby pomiędzy poziomami (poniżej poziomu 450). Wieża wyciągowa szybu II typu kozłowego, z lat 1889-1891, także zbudowana została w konstrukcji stalowej, ale koła maszyn wyciągowych wsparte są na czterech charakterystycznych podporach."
(map)
Fot. Youtube, kanał Świony.Net
