Mamy za to dane na temat Rady Narodowej, czyli terenowego organu, który był podstawowym organem władzy państwowej i samorządu w PRL, a został ustanowiony Dekretem Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego 21 sierpnia 1944 roku (Dz.U. z 1944 r. nr 2, poz. 8), który wzorowany był na sowieckich radach. „Zgodnie z Konstytucją z 1952 roku w pierwotnym brzmieniu były wybieralnymi na 3 lata organami w gminach, miastach, dzielnicach większych miast, powiatach i województwach. Rady narodowe poszczególnych szczebli wybierały swoje prezydia i były zależne od rad wyższego szczebla.” Tak więc tworzone Rady Narodowe stanowiły li tylko fasadowy twór pozorujący demokrację. Faktycznie zaś realizowały politykę rządu, która była całkowicie zależna od PZPR.
„Do zadań RN należało: uchwalanie terenowych planów i budżetów gospodarczych; kontrola uchwał Rad niższego szczebla; utrzymanie porządku publicznego; współdziałanie w umacnianiu obronności i bezpieczeństwa państwa. Organami zarządzającymi miastami w Polsce Ludowej były Prezydia Miejskiej Rady Narodowej. Były to twory pięcioosobowe, reprezentowały Rady Narodowe na zewnątrz i kierowały ich pracami. Pierwotnie uchwały Rad Narodowych w miastach wykonywały Zarządy Miejskie. Prezydium MRN kierował przewodniczący, który był odpowiednikiem prezydenta miasta. 23 listopada 1944 roku przywrócono samorządowe organy wykonawcze – w tym organy wykonawcze samorządów miejskich: zarządy miejskie wraz z burmistrzami i prezydentami miast.
Miejska Rada Narodowa
Po tych niezbędnych wyjaśnieniach wstępnych wróćmy na teren Świętochłowic. Na sesji Miejskiej Rady Narodowej (odbytej 11.4.1951r. w Sali Domu Parafialnego w Świętochłowicach) przewodniczącym MRN został Alojzy Smuda, wiceprzewodniczącą Augustyna Dobioszowa, Stanisław Gaś został sekretarzem, a członkami Jerzy Ciupa i Kazimierz Żychal. Smuda jako prezydent i przewodniczący MRN sprawował funkcję od 1 IX 1948 do 21 VI 1950. Po nim był Walenty Bukowski jako przewodniczący Miejskiej Rady Narodowej (od 21 czerwca 1950 do 11 grudnia 1954, ale pojawia się też, że od 16 stycznia 1951). Po Bukowskim do 11 lutego 1958 funkcję pełnił Stanisław Jeleń. Potem był Bolesław Fraszyk (1958 - 1961), kolejnym zaś Franciszek Saternus (od 11 sierpnia 1961 roku do 12 czerwca 1969). Następnym przewodniczącym MRN został Stefan Marondel (od 12 czerwca 1969 do listopada 1972). Po nim do 1 VI roku 1975 Jerzy Świrad, a wreszcie od 1 VI 1975 do 7 III 1980 Teresa Wrzaszczyk.
Po stanie wojennym i wyborach do samorządu (27 maja 1990 roku) powołano Radę Miejską. Jej kadencja w latach 1990–2017 trwała 4 lata. Na czele rady stoi przewodniczący oraz, w liczbie od 1 do 3, wiceprzewodniczący. Dodajmy, że istnieje możliwość odwołania Rady Miejskiej przez wyborców. Status Rady reguluje ustawa z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym.
Nowy samorząd
W roku 1990 nowy samorząd musiał znaleźć swe miejsce i poznać rolę, jaką przyszło mu odegrać. Efekt tych „poszukiwań” widoczny był już w pierwszej kadencji nowej Rady Miejskiej w Świętochłowicach, której przewodniczył od 6 czerwca 1990 roku Alojzy Mierzwa (Uchwała I/22/90), a wiceprzewodniczącymi byli Barbara Koczy i Jan Wiesiołek. W trakcie kadencji doszło do konfliktu (o kompetencje) z prezydent miasta, więc przewodniczący i zastępcy zrezygnowali z funkcji 30 kwietnia 1992 roku (Uchwała XXIII/185/92), a nowym przewodniczącym został 21 maja 1992 roku Zygmunt Lukas (Uchwała XXIV/189/92), zaś zastępcami Marian Ćwienk i Tadeusz Twardoch. Lukas dotrwał do końca kadencji.
Natomiast w kolejnej przewodniczącym RM został 30 czerwca 1994 roku Franciszek Byczek (Uchwała 1/2/94), wiceprzewodniczącymi Roman Penkała i Edmund Idzikowski. Byczek także pracował do końca kadencji, a 30 października 1998 roku na przewodniczącego wybrano Tadeusza Wilka (Uchwała 1/I/98), wiceprzewodniczącymi zostali Jan Szczęśniewski i Edmund Idzikowski, a później też Izydor Pająk. W roku 2000 Wilk odszedł (Uchwała XV/127/2000), a zastąpił go 18 stycznia 2000 roku Jan (faktycznie Janusz) Szczęśniewski (Uchwała XV/130/2000), który pokonał kontrkandydata Eugeniusza Mosia dopiero w trzeciej turze głosowania. Popracował jednak niecały rok (do 15 listopada, Uchwała XXV/213/2000). Tego też dnia jako przewodnicząca ponownie do gry wróciła Krystyna Rawska (Uchwała XXV/214/2000). Jednak i jej dano odczuć zmiany, więc zrezygnowała 28 listopada 2001 roku (Uchwała XXXIX/303/2001), zaś jej miejsce zajął dopiero 30 stycznia 2002 roku Franciszek Byczek (Uchwała XLI/322/2002), który sprawował funkcję do 22 maja 2002 roku (Uchwała XLVI/357/2002), gdyż zmarł niespodziewanie w czasie delegacji do Holandii. Po nim przewodniczącym został 22 V 2002 roku Marian Szafranek (Uchwała XLVI/358/2002), który pracował do końca kadencji.
W nowym tysiącleciu
Wybory w roku 2002 ograniczały liczbę radnych z 36 do 23, a przewodniczącym RM został Gerard Glombik (Uchwała I/2/02), zastępcami Urszula Gniełka i Jerzy Lesik. Glombik piastował funkcję do końca kadencji, czyli do 27 października 2006 roku. Po wyborach w 2006 roku przewodniczącą RM wybrano 24 listopada Urszulę Gniełkę (Uchwała I/1/06), a wiceprzewodniczącymi zostali Gerda Król oraz Jerzy Lesik. RM kierowała Gniełka i jej zastępcy do odwołania, czyli do 3 grudnia 2006 roku (Uchwała XXV/196/08). Zwolnione funkcje objęli na tej samej sesji (Uchwała XXV/197/08): Andrzej Szaton (przewodniczący), Andrzej Porada i Ryszard Chojnacki (wiceprzewodniczący). Szaton kierował Radą do końca kadencji.
Na pierwszej sesji nowej Rady Miejskiej 2 grudnia 2010 roku przewodniczącym wybrano Marka Palkę (Uchwała I/1/10), a wiceprzewodniczącą została Gerda Król, zaś na kolejnej sesji Bożena Wojciechowska-Zbylut, a w kwietniu 2011 roku Zofia Pogoda. Po trzech latach 14 sierpnia 2013 roku (Uchwała XXXVII/425/13) Palka odchodzi, a 25 września (Uchwała XXXVIII/426/13), przewodniczącą zostaje Bożena Wojciechowska-Zbylut, zaś wiceprzewodniczącą Zofia Pogoda. Wojciechowska-Zbylut prowadziła RM do końca kadencji, czyli do14 listopada 2014 roku.
Po nowych wyborach na funkcję przewodniczącego wraca 28 listopada 2014 roku Marek Palka, a jako wiceprzewodniczący działają: Gerda Król i Rafał Łataś (Uchwała I/1/14). Palka dzierży prym w RM do 31 maja 2017 roku (Uchwała XXXVII/298/17), a zastępuje go 2 czerwca Rafał Łataś (Uchwała XXXVIII/313/17) i trzyma pałeczkę władzy do końca kadencji, czyli do 16 listopada 2018 roku (wiceprzewodniczącymi byli: Gerda Król i Jerzy Mogoń). Potem mamy już czas zdetronizowanego Prezydenta Dawida Kostempskiego (wiceprzewodnicząca Gerda Król), który zostaje przewodniczącym RM 22 listopada 2018 roku (Uchwała I/1/18), lecz pod naciskiem nowej władzy zostaje odwołany po niecałym miesiącu, bo 14 grudnia (Uchwała IV/15/18). Zastępuje go 10 stycznia 2019 roku Zbigniew Nowak (Uchwała VI/28/19), który pełni funkcję do nadal, czyli do czasu publikacji tego artykułu. Wiceprzewodniczącymi są w tym czasie Tomasz Grudniok i Łukasz Respondek (wcześniej była Gerda Król).
Ta wyliczanka nazwisk nie oddaje swoistego dramatyzmu wybierania i odwoływania przewodniczących. Kroniki wynotowały nagłe zasłabnięcia, obrazoburcze słowa czy gesty. Cóż walczono przecież o dobre reprezentowanie wyborców, a mieszkańcy oczekują od radnych by ci byli wyrazicielami ich oczekiwań, a nie automatami reprezentowanych klubów czy ugrupowań. Patrząc na te nazwiska przewodniczących i ich zastępców oraz mając w pamięci ogromną listę radnych, a także ich licznych sporów i waśni, które doprowadzały do zmian w RM – trudno nie przytoczyć słów Mikołaja Reja z „Krótkiej rozprawy,,,”: „Ksiądz pana wini, pan księdza, / A nam prostym zewsząd nędza”.
(map)
